FUTBOLDA HAVUZ PROBLEMİ: KARA DELİK
Hazır yine Aziz Yıldırım’ın havuz bozulur çıkışları, Kulüpler Birliği Vakfı’nın şirketleşip yayın olayına el koymaya niyetlenmesi konuşulurken Spor-Toto SüperLig naklen yayın havuzundaki devasa kaçağı bir inceleyelim.
Fenerbahçe 2010–2011 sezonunda 82 puanla (26G, 4B, 4M) gol averajıyla şampiyon olduğunda yeni naklen yayın ihalesi kapsamında TFF aracılığıyla 65,8 MTL[1] gelir elde etmişti. Ortalama 1,5283 dolar kuruyla $43,1M’a karşılık geliyordu[2].
 |
| Tablo 1 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Tablosu, 2010-2011 Kaynak: KAP |
Fenerbahçe 2013-2014 sezonunda 74 puanla (23G, 5B, 6M) tekrar şampiyon olduğunda ise STSL naklen yayın geliri 77,9MTL yani $37,7M olmuştu.
 |
| Tablo 2 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Tablosu, 2013-2014 Kaynak: KAP |
2010-2011 sezonu ile başlayan naklen yayın ihalesi her yıl dolar bazında %10 artış öngörmekte. Yani teorik olarak 2010-2011’deki 100$ yayın geliri, 2011-2012’de 110$, 2012-2013’te 121$, 2013-2014’te ise 133,1$, 2014-2015’te ise 146,4$ olmalı.
Oysa Fenerbahçe’nin yayın gelirleri 3 yılda, TL bazında ancak %18 artarken, dolar bazında $5,4M, yani tam %12,5 azalmış. Evet, her iki şampiyonluk arasında -3 galibiyet ve +1 beraberlikten kaynaklanan 8 puan fark var. Ancak daha az puanla şampiyon olmuş olmak, gelirlerin dolar bazında %33,1 artması beklenirken, %12,5 azalmasını açıklamıyor.
2010-2011’de Fenerbahçe’nin kazandığı her 1 puan 525 bin dolara karşılık geliyordu. Ligi 23 puanla sonuncu sırada tamamlayan Kasımpaşa 18,5MTL kazanırken de aldığı her puanın karşılığı 526 bin dolardı. Yani aslında pratikte yayın gelirleri puan bazında neredeyse eşit dağıtılıyor.
2013-2014 için her puanın değerini ihalede öngörülen %33,1 artış oranıyla artırdığımızda her puanın değeri yaklaşık 700 bin dolar olması gerekiyor. Yani 74 puanla şampiyon olan takım yaklaşık $51,7M yayın geliri kazanmış olmalı. Bu kaba hesapla Fenerbahçe’nin $14M kaybı söz konusu.
İhaleye göre, %10 TFF ve %2 organizasyon payı düşüldüğünde 2013-2014 sezonunda kulüplere dağıtılması gereken naklen yayın gelirleri KDV dahil $498,7M olmak durumunda.
 |
| Tablo 3 TFF Spor-Toto SüperLig 2010-2015 Naklen Yayın İhalesi, 14 Ocak 2010 Kaynak: tff.org |
Tablo 3’te 4. Yıl Artışlı olarak KDV hariç toplamda $558,5M’dan %12 TFF ve organizasyon paylarını düştüğümüzde bulduğumuz $498,7M kulüplere dağıtılması gereken rakam.
TRT’nin B Paketini temelde SüperLig maç özetleri için aldığını, PTT 1. Lig yayınlarının bunda maksimum %40 payı olduğunu varsayalım, ki bu oldukça makul ve hakkaniyetli bir dağılım olur. Varsayalım diyorum çünkü TFF o kadar şeffaf ki (!) PTT 1. Lig kulüplerine yayından ne dağıtılıyor onu da hiç bilmiyoruz. Tablo 4’te gözüktüğü gibi PTT 1. Lig’in olası %40 payını düşersek 2013-2014’te SüperLig kulüplerine dağıtılması gereken rakam KDV dâhil $477,3M[3].
Türk Telekom’un C paketindeki mobil yayın haklarında ise esas değerin tamamına yakınını yaratan SüperLig olmalı.
 |
| Tablo 4 TFF Spor-Toto SüperLig 2010-2015 Naklen Yayın Hakları Detay Tablo, B Paketi Paylaşım Varsayımları |
2013/2014 sezonunda Fenerbahçe’nin $21,1M doları buharlaşmış
Şimdi gelelim dağıtım konusuna. Fenerbahçe’nin 74 puanla şampiyon olduğu 2013-2014 sezonunda SüperLig kulüpleri toplam 837 puan elde etmiş. Performans (%45), Dayanışma (%35), Başarı Primi (%9) ve Şampiyonlar Payı (%11) dağıtımına göre Fenerbahçe Futbol AŞ’nin yayın geliri beklentisi Tablo 5’teki gibi olmalı:
 |
| Tablo 5 TFF Naklen Yayın İhalesine Göre 2013-2014 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Beklentisi TFF (%10) ve organizasyon (%2) payları ve B Paketinden %40 PTT 1. Lig Payı düşüldükten sonra |
Evet, tam olarak $58,8M! Fenerbahçe’ye reva görülen ne? Sadece $37,7M. Bu hesapla Fenerbahçe’nin tam $21,1M hakedişi buharlaşmış. Üstelik bu sistematik buharlaşma sonucu 2010-2014 arasındaki kümülatif kayıp çok daha fazla. 2014/2015 sezonu için, artan kurun etkisiyle fark daha da derinleşecek.
Digitürk Doları Fiksleyerek Bir Sezonda $66,4M’la Adeta Voliyi Vurmuş
Uzun zamandır yazmak istediğim, ancak ilk kez bu kadar net rakamlara döktüğüm bu araştırmamı dar bir çevreyle paylaştığımda yayıncı kuruluşa yakın bir şirketin eski bir yönetim kurulu üyesi muhalefet etti ve bazı bilgiler paylaştı. Ona göre Digitürk ve TFF arasından şöyle bir anlaşma var:
Digitürk ihale bedelinin %50’sini ihale gününün dolar kurundan fiksledi ve bu kısmı her yıl sadece TÜFE oranında artırıyor.
Yani 2010/11’in $100’ının $50’ı 2013/14’te her yıl %10 artışla $66,55, kalan $50’ı ise ihalenin yapıldığı Ocak 2010 dolar kuru olan 1,4732’den 73,66TL olarak fikslenmiş. Her yıl TÜFE bazında artırılan bu $50’lık kısım 2013-2014 için 73,66TL’ye yani $45,9’a düşmüş oluyor[4].
Özetle $100 yayın geliri dört yılda $133,1 olacağı yerde [$66,55+$45,9] $112,4 oluyor. Digitürk ödemelerinin bu şekilde yapıldığına dair bilgimiz var, TRT ve Türk Telekom’u ise bilemiyoruz.
İhale şartnamesine aykırı olduğunu düşündüğüm bu gizli kapaklı uzlaşmayla sadece Digitürk ödemelerinden kulüplerin 2013/14 sezonunda kaybı tam $66,4M. Kulüplere KDV hariç $427,2M dağıtılması gerekirken kapalı kapılar ardında kur oyunuyla $360,8M dağıtılmış olmalı.
Dolar Fikslendi, Hesap Yine de Tutmuyor
Peki, Digitürk’ün dağıtılcak parayı bu şekilde hesapladığını, hatta TRT ve Türk Telekom’un da aynı yöntemi kullandığını ve 2013/14 için kulüplere dağıtılan toplam rakamın KDV dahil $496,98M olduğunu varsayalım ve şampiyonun payını tekrar hesaplayarak bu bilgilerin sağlamasını yapalım:
 |
| Tablo 6 TFF Naklen Yayın İhalesi 2013-2014 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Beklentisi Kur Fiksleme ve TFF (%10) ve organizasyon (%2) payları ve B Paketinden %40 PTT 1. Lig Payı düşüldükten sonra |
Akla mantığa sığmayan bu metazfizik kayba açıklama getirebilmek için için ihale bedelinin %50’si için kurun Ocak 2010 değerinden fikslendiğini, her yıl TÜFE ile değerlenmiyor olduğunu; ve bir de B paketinden SüperLig kulüplerinin hiç pay almadığı varsayalım. Yani 2010/11’deki $100 2013/14’te $112,4 değil $101,5 olacak, kulüplere dağıtılan toplam para da $400,6M olacak. Tablo 7’de görüldüğü gibi Fenerbahçe buna rağmen $41.8M kazanmış olmalı. Ama hala $4,1M ortada yok.
 |
| Tablo 7 TFF Naklen Yayın İhalesi 2013-2014 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Beklentisi Kur Fiksleme ve TFF (%10) ve organizasyon (%2) payları ve B Paketinin tamamı PTT 1. Lig Payı olarak düşüldükten sonra |
Tanrı parçacığını bulacağız ya, TÜFE’siz kur fikslemesine ek olarak B paketinde olduğu gibi, SüperLig kulüplerinin C paketinden de hiç pay almadığını, toplam $325,8M ödeme dağıtıldığını varsayalım:
 |
| Tablo 8 TFF Naklen Yayın İhalesi 2013-2014 Fenerbahçe Futbol AŞ Gelir Beklentisi Kur Fiksleme veTFF (%10) ve organizasyon (%2) payları, ayrıca B ve C Paketlerinin tamamı düşüldükten sonra |
Tablo 8’de görüldüğü gibi bu hesap da tutmuyor, Fenerbahçe’nin hala $2.4M kaybı var. Ama en yakın tahmin bu olduğuna göre tanrı parçacığı olmasa da havuzda kara delik bulduğumuz kesin! Demek ki B ve C paketerinden SüperLig’e hiç dağıtım yok, bedelin yarısında kur 2010 rakamından fikslenmiş ve TÜFE değerlemesi yok.
Sadece Dört Büyüklerin Bir Sezondaki Kaybı $66M
Peki şimdi nerede bu paralar diye sormak hakkımız değil mi? Üstelik bu kayıplar 2010-2014 arası ve muhtemelen bu sezonu da kapsayacak şekilde o dönemdeki başarıları oranında Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor için de söz konusu. Sadece Dört Büyükler’in 2013-2014 kaybı $66M’ı aşıyor. Aşağıdaki tabloda 2013/14 sezonu için durum ortada:
 |
| Tablo 9 TFF Naklen Yayın İhalesi 2013-2014 Dört Büyükler AŞ Gelir Beklentisi TFF (%10) ve organizasyon (%2) payları ve B Paketinden %40 PTT 1. Lig Payı düşüldükten sonra |
Digitürk Bu İşten Ne Kazanıyor?
Digitürk’ü bir kumarhane gibi düşünürsek kasa her zaman kazanır diyebiliriz. Şeffaflığın olmadığı, gizli kapaklı, danışıklı dövüş bir düzen de cabası.
Digitürk ve LigTV’nin gelirlerini, LigTV abone sayılarını ise hiç bilemiyoruz. Nedense kozmik derecede gizli. Digitürk’ün 3 milyon, LigTV’nin ise 1-1,2M abonesi olduğu söyleniyor. Tipik bir LigTV abonesinin ortalama fatura bedeli yıllık KDV hariç 840TL[5] yani $406 desek, görünüşte sadece buradan $406-488M bir gelir söz konusu. Bu hesapla elbette “Digitürk’e de yazık, bu yayın hakkı bedelleriyle belini nasıl doğrultsun” diye gaflete düşmek mümkün.
Digitürk gelirlerine başka bir yönden bakalım. BTK ilgili şirketlere idari cezaları gelire oranlı bir pay üzerinden veriyor. Cezalar açıklanırken gelirler de ifşa oluyor. (Eskiden sadece iletim ücreti geliri (59-60MTL) üzerinden ceza kesiyorlardı, şimdi aracılık edilen hizmetleri de kapsayacak şekilde düzelltiler.)
BTK’nın bu verilerine göre net satışlar bazında Digitürk’ün 2011 geliri 858MTL ($572M), 2013 geliri ise 1.23 BTL ($600M). Bunlara muhtemelen reklam gelirleri dahil değil.
Digitürk Genel Müdürü Ertan Özerdem de şöyle bir açıklama yapmış:
Digitürk, 2011 yılındaki 1,1 milyar lira olan toplam gelirini 2012 yıl sonu itibarıyla yüzde 27’lik bir artışla 1,4 milyar liranın üzerine taşıdı.Digitürk Genel Müdürü Ertan Özerdem, “Ülke genelinde şirketler yüzde 5-10 aralığında büyürken, biz yüzde 27 büyüyerek dikkat çekici bir başarıya imza attık.’’ Dedi. Özerdem, “2013’te beklediğimiz büyümenin yüzde 20’nin üstünde olacağını söyleyebilirim.’’ ifadelerini kullandı.
Özerdem’in açıkladığı gelirlerin grubun konsolide gelirleri olduğu, ancak brüt satışlar olabileceği ve futbol sezonlarıyla Digitürk mali yılının örtüşmeyebileceği şerhlerini düşerek, Digitürk’ün 2011 geliri 1.1BTL, 2012 1.4BTL ve 2013 geliri en az %20 büyüme beklentisi ile 1.68BTL ise; 2011 reklam gelirleri 242MTL ($161M), 2013 reklam gelirleri ise 450MTL ($218M) oluyor.
5 Yıl Üst Üste Şampiyon Digitürk!
2013’ten devam edecek olursak; Digitürk’ün abone ve reklam geliri toplamı $813,4M oluyor. Futbol naklen yayınına 13/14 için $478,5M (KDV hariç) ödemesi gereken, ancak bunun yarısını doları fiksleyip her yıl TÜFE ile değerlediğini varsaydığımızda cebinden 2013/14 sezonu için $478,5M yerine $404,1M çıkmış olmalı. Lakin bunun bile çıktığı şüpheli. Zira şampiyonun Digitürk’ten elde ettiği pay olan $33.5M’a bakıp oranlarsak[6] aslında en fazla$306.2M civarı ödemiş olmalılar.
Yüksek yayın hakkı giderini bir şekilde normalize etmek için, $813M gelirden $306M naklen yayın hakkı giderini düştüğümüzde $507M gelir kalıyor. Yapım, iletim ve işletme giderlerini bilmiyorum elbette ama normal şartlar altında Digitürk’ün bu normalize rakamın üzerinden %25 FAVÖK’le $127M vergi öncesi kar edebilmesi mümkün olmalı. (Hatta Digitürk eski CMO’su bir dönem EBITDA’yı %19’dan %30’a çıkardık bile demiş.)
Elbette LigTV Digitürk’ün tüm gelirlerinin kaynağı değil, ama LigTV olmasa Digitürk de, sadece 1 milyon PayTV abonesiyle hepi topu 290MTL gelir yazan Dsmart gibi bir platform olurdu.
Kağıt üzerinde elmalarla elmaları karşılaştıracak olursak 2013’te A paketinden Digitürk’e kalan $507M, TFF’nin %12 payı $32,8M, Digitürk’ten şampiyona düşen ise $33,5M.
Şimdi bu hesaba göre Doğan’ın Digitürk’ün %53 hissesine yaptığı ve $1.65B değerlemeye varan son revize $880M’lık teklif az mı çok mu? Bence az bile. Zira ağlaya ağlaya, mağduru oynayarak ihalenin beşinci sezonunda üst üste beşinci şampiyonlukla formasına yıldız takmaya en yakın takım Digitürk futbolun her daim tek şampiyonu!
TFF de 19. Kulüp Gibi En Az Şampiyon Kadar Kazanıyor
Şimdi de TFF’ye bakalım, Tablo 10 ve 11’de açıkça görüldüğü gibi 2010-2011’den 2013-2014’e TFF’nin profesyonel futbol gelirleri TL bazında 129,2MTL’den 183,5MTL’ye %42; dolar bazında ise $84,5M’dan $88,9M’a %5,13 artmış.
 |
| Tablo 10 TFF Gelir Tablosu, 31 Mayıs 2011, Kaynak tff.org |
 |
Tablo 11 TFF Gelir Tablosu, 31 Mayıs 2014, Kaynak tff.org |
Ne kadarı yayın ve organizasyondan, ne kadarı kulüplerden alınan %10 hasılat payı, lisans bedelleri ve cezalardan geliyor onu da bilmiyoruz, ama önemli kısmı yayın gelirinden olmalı. Zira 2013-2014 sezonunda TFF’nin normalde yayıncıdan alması gereken %10+2 payı KDV hariç $51,2M, yani 105,7MTL ediyor. 2010-2011’de ise bu pay yine KDV hariç $38,5M, yani 58,8MTL. 2013-2014’te TFF yayıncıdan sadece $33M yani 68MTL aldıysa 183,5MTL gelirinin dökümünü kamuoyuyla paylaşmalı.
Tüm bunlara karşılık her iki sezonun şampiyonu Fenerbahçe Futbol AŞ’nin yayın gelirleri ise TL bazında sadece %18 artmış, dolar bazında ise %12,5 azalmış.
Bu dönemde dolar TL karşısında %35 değer kazanmış, ihale dolar bazında %33,1 zam öngörmüş, yani TL bazında %79,6 artması gereken yayın gelirleri, şampiyon için hepi topu %12 artmış.
Bu Paralar Nereye Gitti, Hesabını Kim Verecek?
Şimdi TFF çıkıp açıklamalı. İhalenin sonucu, yayıncının vaat ettiği para geliyorsa nereye gidiyor? Para gelmiyorsa neden gelmiyor? Yayıncı kuruluşla ne tür bir ödeme uzlaşması söz konusu, bu şartlarda ihale neden yenileniyor? Havuzu kim boşaltıyor, bu kara deliğin kaynağı ne? B ve C paketleri hangi kulüplere nasıl dağıtılıyor? Bunların hesabını birileri vermeli. TFF, hangi yetki ve hakla, ne karşılığında kulüplerin her yıl on milyonlarca dolar kaybetmesine rıza gösterdiğini de açıklamalı. Ha ola ki hesaplarda bir yanlış varsa da doğru hesabı çıkıp açıklamalılar.
CEM ARGUN
CEM ARGUN
cem.argun@abcspor.com
[1] Şirketlerin gelir tablolarında gelirler KDV hariç belirtiliyor.
[2] Not: Bu analiz için dolar kuru ortalaması Haziran-Mayıs 2010-2011 için 1,5283TL ve 2013-2014 için 2,0655TL alınmıştır.
[3] B paketinin tamamı PTT 1. Lig kulüplerine ayrıldığında ise SüperLig kulüplerine dağıtılması gereken rakam KDV dâhil $445,2M.
[4] Haziran aylarında TÜFE 2012’de %8.87, 2013’te %8.30, 2014’de %9.16 olduğuna göre [1.0887*1.083*1.0916=1.287 hesabıyla] bu 73,66TL 2013-2014 için 94,8TL olarak değerlenmiş oluyor.
[5] 20TL Giriş Paketi + 50TL Tafatar Paketi = 70TL; 70TL x 12 = 840TL
[6] B paketinin sadece %60’ının Süperlig’e dağıtıldığını varsayarak toplam $37,7M’ın %89’u.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder